Sea Snake Animal Information In Marathi सागरी साप हे हायड्रोफिडी या सर्व कुळातील असून हे साप खूप विषारी असतात यांच्या एकूण 10 प्रजाती आणि 55 जाती आढळून येतात. त्यांच्यापैकी जवळपास 29 जाती ह्या भारतामधील समुद्रालगतच्या प्रदेशात तसेच समुद्रात आढळून येतात. समुद्रामध्ये राहणाऱ्या सापांचे शरीर हे माशासारखं उभं तसेच चपट असून त्यांची शेपूट बारीक असते. त्यांचा उपयोग त्यांना पोहण्यासाठी होतो.
सागरी साप प्राण्याची संपूर्ण माहिती Sea Snake Animal Information In Marathi
समुद्री साप हे त्यांचे जीवन समुद्रामध्येच जगतात तसेच समुद्री पाण्यातील खारेपणा शरीरामध्ये संघटित करण्यासाठी त्यांना मीठ ग्रंथी निसर्गाकडून प्राप्त झालेल्या असतात. या सापांची उजवे फुफ्फुस जास्त प्रसरण पावत असल्यामुळे प्राणवायूचा पुरवठा देखील त्यांना मोठ्या प्रमाणात होतो. हे साप श्वास घेण्यासाठी पृष्ठभागावर येतात व बऱ्याच वेळ पाण्यामध्ये राहू शकतात.
| वैज्ञानिक नाव | सबफॅमिलीज हायड्रोफिने आणि लॅटिकॉडिने |
| मूलभूत प्राणी गट | सरपटणारे प्राणी |
| आकार | 3-5 फूट |
| वजन | 1.7-2.9 पौंड |
| आयुर्मान | अंदाजे 10 वर्षे |
| आहार | मांसाहारी |
समुद्री सापांची त्वचा जाड असते तसेच समुद्रातील खाऱ्या आणि क्षारयुक्त पाण्याचा त्वचेवाटे शरीरामध्ये प्रवेश होण्यापासून संरक्षण सुद्धा केले जाते. तर चला मग आज आपण समुद्र सापांविषयी सविस्तर माहिती जाणून घेऊया.
हे साप कोठे आढळून येतात?
सागरी साप हे गोड्या पाण्यात तसेच खाऱ्या पाण्यामध्ये सुद्धा आढळून येतात. बहुतेक साप विषारी असून सागरी पूर्ण जलचर जीवनाशी मोठ्या प्रमाणात हे साप जोडून घेतात. हे साप हिंदी महासागरा पासून ते पॅसिफिक पर्यंतच्या सर्वच समुद्रकिनारी तसेच समुद्रांमध्ये आढळून येतात.
हे साप उष्णकटिबंधीय प्रदेश दक्षिण पश्चिम आफ्रिकेतील किनारपट्टी ते पूर्व अमेरिकन दक्षिण अटलांटिक तसेच लाल समुद्र इत्यादी भागांमध्ये आढळून येतात. काही समुद्री साप खारफुटीच्या दलदलीच्या तसेच तत्सम खाऱ्यांच्या अधिवासांमध्ये आढळून येतात तसेच बरेचसा गोड्या पाण्यामध्ये सुद्धा होतात.
समुद्री साप काय खातात?
समुद्री साप हे समुद्रातील छोटे प्राणी तसेच मासे खाऊन आपला उदरनिर्वाह भागवतात. ईल हेच त्यांचे सर्वात प्रिय खाद्य आहे.
सागरी साप यांची शरिर रचना :
सागरी साप हे दोन ते तीन मीटर लांबीचे असून त्यांचा रंग नजरेत भरण्यासारखेच आपल्याला दिसते. समुद्री साप दिसायला अतिशय आकर्षक दिसतात. जेवढे ते आकर्षक दिसतात तेवढेच ते विषारी सुद्धा असतात. बऱ्याच सापांच्या अंगावर झगझगीत असे रंगांचे आडवी पट्टे तसेच त्यांच्या पाठीचा रंग मळकट हिरवा व निष्ठेच निळा असतो.
त्यावर काळ्या हिरवट किंवा निळसर रंगाचे ठळक पट्टे असतात. त्यांच्या पोटाचा रंग पांढरा किंवा पिवळसर असतो तसेच त्यांचे शेपूट दोन्ही बाजूंकडून चपटे झालेले असल्यामुळे हे साप सहजपणे ओळखता येतात. हे नेहमी समुद्रकिनाऱ्याच्या जवळपास राहतात.
या सापांच्या अंगावर लहान लहान खवले असतात. तसेच बऱ्याच जातींच्या सापांना खवले नसतात. मात्र थोड्या जातीमध्ये हे आपल्याला दिसतात. त्यांचे डोळे बारीक आणि डोळ्यांची बाहुली उभी असते. हे साप द्वीशाखेत जिभेचा फारसा उपयोग करत नसतात.
अधून मधून जीभेची फक्त दोन्ही टोकेबाहेर काढतात. विषदंत खूपच आखूड असतात तसेच त्यांचे कायमचे उभारलेले असतात. त्यांच्या अग्र पृष्ठवर पन्हाळी असली तरी विषदंताच्या आत असलेल्या पोकड नळीत विष येऊन दंताच्या टोकावरील छिद्रातून बाहेर पडते. विष अतिशय जहरीले असून यांची गणना अत्यंत प्राणघातक सापांमध्ये केली जाते.
नागांच्या विषाप्रमाणेच या सापांच्या विषाने तंत्रिका केंद्र सुद्धा बधीर होतात. यांच्या नाकपुड्या अगदी पुढे वरच्या पृष्ठभागावर असतात. श्वसनाकरता यांना एकच फुफ्फुस असून ते तोंडापासून शेपटीपर्यंत पसरलेले असते. या फुफुसांचा फक्त पुढचं भागच शोषणाकरता उपयोग आणला जातो. उरलेल्या भागांचा उपयोग हे साप हवा साठवण्याकरिता करतात. हवा आत घेण्यासाठी यांना पाण्याच्या पृष्ठभागावर यावे लागते. बऱ्याचदा एकदा भरपूर हवा घेतल्यानंतर साप पाण्याखाली बराच वेळ राहू शकतो.
सागरी सापाची जीवन :
हे साप पाण्यावर तरंगताना आपल्या शेपटीचा उपयोग करतात तसेच ते त्याच्या मदतीने पोहतात. त्यांच्या सर्व हालचाली ह्या अनिश्चित व अस्थिर असतात. तसेच पाण्याबाहेर त्यांची दृष्टी सुद्धा मंद होते आणि हलणाऱ्या कोणत्याही वस्तूला किंवा सावलीला देखील ते दंश करीत सुटतात. सर्वसागरी सापांची मादी एका वेळेला तीन ते चार पिल्लांना जन्म देते. हे साप निरुपद्रवी असून चावत नाहीत. कोळ्यांच्या जाळ्यामध्ये बरेचसे सागरी साप नेहमी अडकतात.
जाळे बाहेर काढल्यानंतर कोळी त्या सापांना पुन्हा समुद्रात फेकून देतात; परंतु हे साप कोळ्यांना चावल्याची उदाहरणे क्वचित आहेत. सागरी सापांची विषप्रतिबंधक लस प्रामुख्याने जपान ऑस्ट्रेलिया देशांमध्ये तयार होते. भारतातील सर्व समुद्रकिनाऱ्यावरील आढळणाऱ्या सामान्य जातीमध्ये काहीच कमी विषारी सुद्धा आढळतात.
सागरी सापांच्या प्रकार. :
सागरी सापांच्या एकूण 10 प्रजाती आणि 55 जाती आढळून येतात. त्यांच्यापैकी जवळपास 29 जाती ह्या भारतामधील समुद्रालगतच्या प्रदेशात तसेच समुद्रात आढळून येतात.
लॅटिकोंडा कोलब्रिना : ही सापाची प्रजाती समुद्री साप असून खूप विषारी आहे. या सापांच्या प्रजाती बऱ्याचदा मच्छीमारांच्या जाळ्यांमध्ये अटकतात. मच्छीमार या सापांना हाताने समुद्रामध्ये पुन्हा टाकून देतात परंतु त्यांना क्वचितच चावल्याच्या घटना घडतात. या सापांना शेपटी असते. याचा उपयोग ते वेगाने पोहण्यासाठी करतात. या सापांची मादी एका वेळेला तीन पिल्लांना जन्म देते. हे साप निरुपद्रवी असून चावत नाहीत.
हायड्रोफीस सेरुलेसेन्स : हे साप समुद्री सापाची एक प्रजाती आहे तसेच हा साप पूर्णपणे सागरी आणि समोरील फ्रेंच इलापीड आहे. जो अत्यंत विषारी आहे हे मानवी आणि प्राण्यांच्या अन्नासह औषधी निर्मिती आणि त्यांच्या त्वचेसाठी विविध उद्देशांसाठी गोळा केले जातात.
या प्रजातीचे सागरी साप हे उष्ण तसेच उष्णकटिबंधीय पाण्यामध्ये आढळतात. हे साप हिंदी महासागर, दक्षिण चीन समुद्र, तैवांची समुद्रधुनी, पार्शिअन गर्ल्स, इंडो ऑस्ट्रेलियन द्वीपसमूह येथे आढळून येतात.
पिवळ्या पोटाचा सागरी साप : पिवळ्या पोटाचा सागरी साप हा अटलांटिक महासागर वगळता जगभरातील उष्णकटिबंधीय महासागरांच्या पाण्यामध्ये आढळून येतो. तसेच या उपकुटुंबातील सापांची प्रजाती विषारी आहे. बऱ्याच वर्षापासून प्रजाती समुद्रांमध्ये वास्तव्य करीत आहे. या सापांचा नावाप्रमाणेच खालची बाजू पिवळी तपकिरी पाठीचा एक विशिष्ट द्विरंगी नमुना असून ज्यामुळे तो इतर समुद्री सापांच्या प्रजातींपासून सहज ओळखता येतो.
पिवळ्या पोटाची समुद्री साप हे समुद्री सापांच्या इतर अनेक प्रजातींप्रमाणेच त्यांचे संपूर्ण आयुष्य समुद्रामध्ये जगतात. त्यांचे खाणे, वीण आणि पिल्लांना जन्म देणे सर्व समुद्रांमध्येच होते. ही प्रजाती श्वास घेण्यासाठी पाण्याच्या पृष्ठभागावर डुबकी मारताना तसेच बोलताना त्यांच्या त्वचेद्वारे 33% ऑक्सिजन घेतात.
मोरफॉलॉजी समुद्री साप : या सापांचे शरीर संकुचित असून पाठीचा भाग मानेच्या अर्ध्यापेक्षा कमी लांबीचा असतो. त्यांच्या शरीराच्या तराजूला जोडलेले उप चौकोनी आकाराचे आणि शरीराच्या सर्वात जाड भागांमध्ये 23 ते 47 पंक्ती असतात. हे साप छोटे असून जरा वेगळ्याच पद्धतीचे साप आहेत. यांचे डोके अरुंद व वाढलेले तोंड तसेच त्यांच्या डोक्याच्या ढाल संपूर्ण आहेत.
नाकपुढ्या उंच असून अनुनासिका ढाल एकमेकांच्या संपर्कात येतात. या सापांचा रंग बदलणारा असतो परंतु बऱ्याच वेळा स्पष्टपणे दुरंगी वरून काळा आणि खाली पिवळा तसेच तपकिरी पुष्टी व एकमेकांपासून झपाट्याने सीमांकित झालेले असतात.
FAQ
समुद्री साप काय खातात?
मासे आणि माशांची अंडी
कोणता समुद्री साप सर्वात विषारी आहे?
ड्युबॉइसचा सागरी साप
सागरी साप विषारी आहे का?
त्यांचे विष अत्यंत विषारी आहे परंतु वास्तविक चावणे वेदनारहित असू शकते .
साप पाण्यात कसे राहतात?
ते पोहतात . जर ते डायव्हिंग करत असतील, तर ते त्यांचा श्वास रोखून धरतात आणि जेव्हा त्यांना हवे असते तेव्हा ते हवेसाठी येतात. बहुतेक सरपटणारे प्राणी काही काळ श्वास रोखू शकतात.